Kahramanmaraş merkezli sarsıntılarda can kaybı ve yıkımların yaşandığı vilayetlerde istekli gruplar ile incelemeler yapan Türkiye Psikiyatri Derneği (TPD) Hatay Raporu’na dün yer verdiğimizin haberimizin ikinci kısmında Adana var.
Raporda Adana’nın sıhhat hizmetlerinin, yıkım ve can kaybı konusunda Hatay’a ve ilçelerine nazaran daha güzel durumda olsa da zelzele bölgelerinde yaşanan eksiklikler, bilgilendirme meseleleri, sahip çıkılma beklentilerinin burada da tam olarak karşılanmadığı belirtiliyor. Raporda her iki vilayette de depremzedelerde ruhsal kalıcı izler oluşmaması için tedbir alınması gerektiği konusunda ‘kritik vakit geçiyor’ uyarısı yapıldı. Bunun yanında TPD, “depremzedelere hemen yalnız olmadıklarının hissetirilmesi gerektiği konusunda takviyeler sağlanmalıdır” vurgusu yaptı.
TPD, Adana ve Hatay raporlarında bölgelerde çocuk ergen psikiyatristi gereksiniminin acil olduğuna dikkat çekerken, refakatsiz çocuklar konusunda bilhassa sarsıntının birinci anlarında sıhhat kuruluşlarına müracaatlarda koordinasyonsuzluklar yaşandığı bilgisini edindiklerini, bunun da güvenlik zafiyeti doğurduğunun altını çiziyor. Psikiyatri profesörleri Prof. Dr. Ejder Akgün Yıldırım ve Prof. Dr. Mehmet Hamid Boztaş ve Prof. Dr. Özgür Öner, tarafından hazırlanan raporda Adana vilayetinde sarsıntı durum tespitlerine acil tekliflere dikkat çekiliyor.
Birincil ve İkincil Ruhsal Dayanak Gereksinimi Var
TPD tarafından yapılan alan çalışmasında ayrıyeten Türk Tabipler Birliği (TTB) başta olmak üzere Adana Tabip Odası ve başka kuruluşlarla da görüşmeler sağlanarak bilgiler edinildi. TTB tarafından hazırlanan sarsıntının birinci günlerine ait değerlendirmede kentte, birincil ve ikincil travmatizasyon süreçleri belirtilerek ruhsal dayanak muhtaçlığının olduğu, sıhhat işçisi ihtiyacı olmadığı bilgisi yer aldı. TPD, Adana’da güneydeki vilayetler olan Hatay, Osmaniye, Maraş’a nazaran daha bölgesel bir yıkım yaşandığını, sıhhat alt yapısının büsbütün tahrip olmaması nedeniyle Adana Tabip Odası’nın dayanak için hayli kritik lojistik ve insan gücü merkezlerinden biri olarak fonksiyonu gördüğünün altını çizdi.
Adana Ruh Sıhhati Hastanesi Durumu
TPD, Adana Ruh Sıhhati Hastanesi’ndeki insan gücü, verilen hizmet ve alt yapı bahislerinde değerlendirmede bulundu. TPD, Adana Ruh Sıhhati Hastanesi’nin pratikte 450 yataklı, AMATEM 65 yataklı olup, 1. Basamak ağır bakım ünitesinin mevcut olduğunu belirttiği raporda şu değerlendirmelere yer verdi: “Deprem çalışmaları gayesiyle 6 ağır bakım yatağı boşaltılmıştır. Adana’da ruh sıhhati yatak kapasitesi ise bölge hastanesi dışında şu biçimde sıralanabilir. Çukurova Üniversitesi 38 yatak kapasiteli, kent hastanesi 100 yatak isimli, 90 yatak yetişkin, 10 yatak çocuk, ilçelerde hastanelerin olduğu fakat mevcut yükü sahiplenmede manalı sayıda psikiyatri yatağının olmadığı belirtilmiştir. Bölge ruh sıhhati hastanesi tüm bölgeden hasta kabul ediyor, fakat genel hastane içinde olmadıkları için başka branşlara danışamadıkları, afetten yeni çıkarılmış, tıbbi sıkıntıların eşlik ettiği hastaların genel psikiyatri hastanesi içinde takip edilmesi sorunu var.”
Ruh Sıhhati Hastanesi’ne birinci günden itibaren müracaatların olduğunu belirten TPD, bu sayıların her geçen gün artış gösterdiğini vurguluyor. Hastaneye birinci gün 18 müracaat, sonrasında müracaatların evvel 100, sonra 200 ve daha sonra 400’lü sayılara ulaştığı bilgisini alan TPD, hem göç nedeniyle hem de vatandaşların zelzelenin birinci tesirleriyle meşgul olmaları nedeniyle müracaatların hala eski sayıların altında olduğunu gözlemlediklerinin altını çizdi.
Afet Ruhsal Takviye Polikliniği Açılacak
TPD Adana Raporu’nda bölgede Afet Ruhsal Dayanak Polikliniği’nin, zelzele koordinatörü olarak belirlenen bir psikiyatrist, toplumsal hizmet uzmanı ve klinik psikolog ile hizmete açılmak üzere olduğuna dikkat çekti. TPD, “Afet polikliniğinde, depremzede kodlu hasta girişlerinin yapılması ve kayıtlarda ortak travma anamnez ve müdahale bilgilerinin oluşması mevzularında uğraş sarf edileceği belirtildi. Zelzele sonrası Toplum Ruh Sıhhati Merkezi hemşiresi vefat etmiş, diğer vefat olmamıştır. Yakınları kayıp çocuklar için bir toplumsal hizmet uzmanı hemşire ve psikologlardan oluşan bir takım oluşturulmuş misyon yerlerine nakledilmiştir” bilgilerini paylaştı. Raporda ayrıyeten Adana Ruh Sıhhati Hastanesi’nin sarsıntıya dayanıklılık açısından da bilgiler edinildiği, hastane binasının iki sefer sağlamlık açısından uzmanlarca değerlendirilği, sorun olmadığı bilgisinin alındığı söz edildi.
Adana Kent Hastanesi’nde 11 Erişkin 6 Çocuk Psikiyatristi Misyon Yapıyor
TPD Adana Raporu’nda, Adana Kent Hastanesi İsimli Psikiyatri Servisi hakkında şu bilgilere yer verdi: “Yüksek Güvenlikli İsimli Psikiyatri Servisi 90 erişkin, 10 çocuk ergen yatağı bulunmakta, tamamı isimli psikiyatri yatağı vardır. Değerli bir kısmı boşaltılmış ve hazırlanmış lakin bu kısım hastane ve istekli görevlilerin lojistik gereksinimleri için de uygun, hastanede 11 erişkin psikiyatri, 6 çocuk ergen psikiyatrisi uzmanı çalışmakta ve hala misyon yapabilir durumdadır. Hastanenin hem erişkin hem de çocuk ergen psikiyatri klinik takımı ile yapılabilecekler görüşüldü. Hastanede yaptıkları tertip ve afetin erken periyodu işleyiş hakkında bilgi alındı.”
Refakatsiz Çocuklar Konusunda Güvenlik Zafiyeti Vurgusu
TPD Raporu’nda sarsıntı sonrası birinci devirde acil ünitesinde kimsesiz müracaatların alındığı, bu başvuranlar ortasında refakatsiz çocukların ağır olduğu bilgisine yer verildi. Raporda, “İlk devirde acile başvuran çocukların kıymetli bir kısmının yakınlarıyla birlikte olmadığı, tıbbi müdahaleler sırasında olağanda izlenen onam süreçlerinin uygulanmadığı öğrenilmiştir. Birinci günlerdeki karmaşa sırasında istekli birçok kişinin çocukların yanında dayanak emelli olduğu lakin bunun tıpkı vakitte güvenlik zafiyeti oluşturduğu bilgisi alınmıştır. Çocukların karşılanması, aile ve yakınlarıyla bir ortaya getirilmesi süreçlerinde psikologlar misyon yapmıştır fakat desteklenmeleri ve uyumları sırasında eksiklikler yaşanmıştır. Bu periyotta çocuk ve ergen ruh sıhhati doktorlarından direk bir talep olmadığı fakat birtakım tabiplerin pediatri vizitlerine katılarak ruh sıhhati hizmeti verebildiği öğrenilmiştir” bilgileri paylaşıldı. TPD Raporu’nda hastane binalarının sarsıntı açısından inançlı olduğuna ve Yüksek Güvenlikli İsimli Psikiyatri Servisi’nin hala inançlı yer olduğu için kısmen barınma gayeli da kullanıldığını belirtti.
Yalnız Olmadıklarının Hissetirileceği Tedbirler Alınmalı!
TPD Raporu’nda teklifler kısmında, depremzedelere ivedilikle yalnız olmadıklarının hissettirileceği profesyonel dayanakların sağlanması gerektiği, psikososyal müdahalenin birinci ve en değerli önleyici basamağı olan belirsizliğin giderilmesi, inançlı alan oluşturma ve şahısların yalnız olmadıklarını hissettirecek tedbirlerin şimdi hayata geçirilemediği belirtiliyor.
Kritik Vakit Geçiyor Uyarısı
TPD raporda teklifler kısmında değerli ikazlarda bulundu: “Kritik vakit geçmektedir. Bu durum unutulması güç ve ruhsal açıdan iz bırakacak etkilenmelere yol açacaktır. Başta Mersin ve Adana olmak üzere etraf büyükşehirler göç merkezi olmaktadır, bu bölgeye ait acil kıymetlendirme yapılmalıdır. Tüm ülke artık afet bölgesi olmuştur. Göç yanında yerleştirme, tedavi maksatlı gidiş ya da bölge dışında yaşayıp bölgede yakınını yitiren, yakını afetten etkilenmiş nüfusun kıymetlendirilmesi gerekmektedir.”
Hatay ve Samandağ’da Psikiyatrist Gönüllüler Yoğunlukta
Raporda, Hatay ve Samandağ’da ruh sıhhati hizmetleri açısından hala misyon yapması istenen takımı bölgede olanlarla istekli, vazifeli gelen hekimlerin barınacağı yer sağlanamadığı belirtilirken, bilhassa Hatay-Samandağ bölgesinde psikiyatri yatağının bulunmadığı, araç yoğunluğuna bağlı trafik nedeniyle Adana bölgesine sevkin önemli sorun olduğu belirtilmiştir. TPD, “Bu bölgede çalışanların değerli bir kısmı istekli gelenler ya da kendi insiyatifi ile çalışan hastane çalışanından oluşmaktadır Hatay-Samandağ etrafında erken devir tertiplerin neredeyse tamamı bu istekli doktorlarca yapılmış ya da yapılmaktadır. Hastanelerin ve sıhhat işleyişinin uyumunun oluşturulması gecikmiştir. İstekli gelenler tabip ya da hemşire fakat istekli gelen yardımcı sıhhat çalışanı yok ya da çok az bulunmaktadır. Bu meslek kümesinde istekli hizmeti ve tertibi eksik kalmakta, öteki gönüllülerden sağlanmaya çalışılıyor. Bilhassa kimsesi olmayan yaralı ve post-op hastaların başta tuvalet ve başka bakımlarının yapılmasında önemli sorun var. Hastalar hastanede yalnız kalmaktadır” vurgusunda bulundu.
Çocuk Psikiyatristi Sayısı Arttırılmalı
TPD raporun teklifler kısmında kurulacak çadır ya da konteyner kentler ile ilgili halkın bilgilendirilmemesi, toplumsal ömrün meçhullüğü, dayanak sistemleri konusunda bilgi verilmemesinin insanlarda ek örselenmelere yol açtığı tespitine dikkat çekerek şunları belirtti: “Bölgede istekli gelen psikiyatristler olmakla birlikte direkt istekli gelen çocuk psikiyatristi epey azdır. Sıhhat bakanlığı üzerinden gelen iki çocuk psikiyatrisi asistanı ise Dörtyol ilçesine yönlendirilmiştir. Bu alan tertibinin saha muhtaçlığına nazaran acilen yapılması gerekmektedir.”
TPD Raporunda, Adana İle İlgili Acil Teklifler Şöyle:
- Adana insan gücü ve hala hizmet verebilir kapasitede olduğu, başta tam kapasite çalışabilecek Kent Hastanesi, öteki hastaneleri ve sıhhat merkezleri ile ve vilayette örgütlü Tabip Odası ve öteki meslek örgütleri açısından bu bölge için stratejik bir üs olarak düşünülmesi gerekmektedir.
- Yaralı, bedensel zorluğu ya da ağır bedensel hastalığı olan hastaların üniversite ya da kent hastanesi kapalı psikiyatri servisine, başka hastaların ise Adana Ruh Sıhhati Hastanesi’ne sevk edilmesi gerekmektedir. Adana Ruh Sıhhati Hastanesi’nde fraktür, post-op ya da yetmezliği olan hastaların mümkün mertebe gönderilmemesi önerilir.
- Travma afet kayıt sistemi süratle devreye sokulmalıdır.
- Acilen bölgedeki doktorlar ve misyon yapacaklar için inançlı yer temini yapılmalıdır.
- Bölgede vazife yapacak başta Sıhhat Bakanlığı yöneticileri olmak üzere idari işlerde vazife alanların tüm takımlarına ziyaret yapmaları, takımlarla yakınlık kurmaları, isim isim tanımaları ve bağlantıda bulunmaları ve desteklemeleri sürdürülebilir ve sıhhat gruplarının dayanıklılığı açısından son derece değerlidir. İdari konumdakilerin eğitim ve haftalık duygusal ve bilişsel irtibat zorluklarını gözetecek merkezi dayanak üniteleri oluşturulmalıdır.
- Görev yapan işçi sarsıntı yaşamıştır. Bu işçinin dinlendirilmesi, ömürlerinin tekrardan kurulmasının sağlanması için mümkün olan tüm kaynaklar seferber edilmelidir. Vazifeye çağrılmalarda tutanak tutulacağı üzere örseleyici sözlerden kaçınılmalı, bu formda davranan sıhhat yöneticileri acilen bölgeden uzaklaştırılmalıdır.
- Bölge hala şiddetli sarsıntı riski altındadır ve artçılar olmaktadır. Binaların girilebilir olması değil yeni bir şiddetli sarsıntıya güçlü olması gerekmektedir. İş yeri ve can güvenliği açısından üniversite ve TMMOB üzere uzman ve bağımsız kuruluşlarca yüksek teknoloji kullanılarak hastanelerin yapı güvenliği denetim edilmeli ve bu durum acilen ve şeffaf olarak işçi ve kamuoyu ile paylaşılmalıdır.
- Kısa bir mühlet sonra ruh sıhhati hizmet talebinde artış olacaktır. Bölge hastanelerinde ve alanda vazife alınmasını cazip hale getirmek maksadı ile mevcut uzman tabip atama takımlarında mecburî vazife gün sayısı azaltılarak istekli talep oluşturulması ve yeni atamaların yapılması elzemdir. Bu bölge için mecburî gün sayısının azaltılması kesinlikle yapılmalıdır. Misal teklif Van Zelzelesi sonrasında da önerilmiş fakat gerçekleşmemiş, zarurî hizmetle gelen tabiplerin fonksiyonelliğini besbelli etkilemiştir. Birinci kura devrinden itibaren Sıhhat Bakanlığı’nca mecburi hizmet gün sayısı azaltılarak afet bölgesinin tercih haline getirilmesi yeni uzmanların hem sayıca hem de motivasyon açısından daha tesirli vazife yapmalarını sağlayacaktır.
- Bu sistemde en fazla ziyan göreceklerden biri hala tedavisi süren kronik psikiyatrik hastalardır. TRSM kayıt sistemlerinden hastalara ya da yakınlarına ulaşılarak tedaviye erişimlerinin sağlanması acil bir gerekliliktir.
- Tüm TRSM hastalarının göç durumu, yakın kaybı, yaralanma, tedaviye ulaşım bilgilerinin edinilmesi afetin tesirini anlamak açısından da değerlidir. Bu mevzuda İskenderun TRSM teklifimiz üzerine çalışma yapacaktır.
- Saha gereksinimlerine nazaran bölgede vazifeli meslektaşlarımızla bilhassa hizmeti yönetecek devlet kurumlarının sık sık tecrübe ve bu afetin büyüklüğüne mahsus yapılacakların belirlenmesi için bilgi paylaşım ağları kurulması, yapılanmanın merkezden fazla saha yönelimli düşünülmesi gerekmektedir. (BSHA-Bilim Ve Sıhhat Haber Ajansı)
