İran‘ın tarihi kentlerinden Tebriz, coğrafik pozisyonu ve “İpek Yolu”nun üzerinde bulunmasından ötürü asırlarca Doğu ile Batı ortasında adeta bir köprü fonksiyonu gördü.
Harezmşahlar, İlhanlılar, Karakoyunlular, Akkoyunlular, Safeviler üzere birçok devlete başşehirlik yapan Tebriz, Kaçarlar devrinde de İran’ın ikinci başşehriydi.
Aynı vakitte ticaret merkezi olarak öne çıkan kent, geçmişte İran’ın Avrupa ve Kafkasya’ya açılan kapısıydı.
Dünyanın en büyük kapalı çarşılarından Tebriz Çarşısı, kentin geçmişten günümüze mal ve yolcu taşımacılığındaki ehemmiyetini gösteriyor.
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütünün (UNESCO) 2010’da Dünya Mirası Listesi’ne aldığı Tebriz Çarşısı’nın ismini Evliya Çelebi, Marco Polo, İbn-i Batuta üzere birçok seyyahın yapıtlarında de görmek mümkün.
Kentin en değerli kapısı
“Seyahatname”sinde Tebriz’i 1647’de ziyaret ettiğini aktaran Evliya Çelebi, kentte o devir 6 kapı bulunduğundan bahseder.
Ayrıca 14. yüzyılda Hamdullah Mustofi’nin kaleme aldığı “Nuzhetu’l Kulub” ile Şerefuddin Abdullah Şirazi’nin “Tarihu’l Vesaf” kitabında da Tebriz’in kapılarına vurgu yapılır.
Kentin en kıymetli kapısı Bizans, Anadolu, Osmanlı İmparatorluğu ve alışılmış ki İstanbul yolunda olduğu için uzun yıllar boyunca bölgenin “dünyaya açılan penceresi” olarak görülen İstanbul Kapısı’dır.
Tebriz’deki öbür tarihi kapılar bulundukları yere nazaran isimlendirilirken İstanbul Kapısı bu yolun dışında kalır.
Biri geniş üç girişi ve iki minaresi bulunan İstanbul Kapısı, Buyruk Kızı Mahallesi’ndeki tarihi Settar Han’ın konutunun bulunduğu Ayrançılar Sokağı’nda yer alıyor. Bu bölge İran’da 1905-1907 yıllarındaki Meşrutiyet İhtilali periyodunda meşrutiyet yanlıları ve devlet güçleri ortasındaki çatışmalara sahne olmuştu.
Tebriz’de İstanbul Kapısı dışında Gecil, Deveçi, Bağmişe, Nuber, Hiyavan, Miyar Miyar, ve Surhab isminde 7 tarihi kapı bulunuyor. Tebriz Belediyesi kelam konusu tarihi kapılardan kimilerini restore etmiş.
İstanbul Kapısı’nın üzerindeki levhada da Tebriz’de 1782’de meydana gelen büyük sarsıntıdan sonra periyodun yöneticisi Necef Kalihan Bigler tarafından tekrar imar ettirildiği yazıyor.
