Bina üretiminde formülü “Sağlıklı taban etüdü yap, riski belirle. Uygun temel sistemini seç ve binayı buna nazaran tasarla” olarak belirten Prof. Dr. Tuncer Çelik, iki kıymetli konuya daha dikkat çekerek, “Binanın değeri ve katlanılacak maliyet değerli ve belirleyicidir. Hastane üzere sarsıntı sonrası da hizmet verecek binalar, hangi yerde olursa olsun hasar almayacak halde yapılmalı” diye konuştu.
17 Ağustos Depremi’nin üstünden 24 yıl geçti ve 6 Şubat Depremi’nin ise yaraları hala sarılmaya çalışılıyor. Altınbaş Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tuncer Çelik, zelzelenin bir tabiat olayı olduğunu belirterek, inşaat mühendislerinin yapması gerekenin şartlar ne olursa olsun öngörülen emniyet kriterlerine nazaran tasarlanmış yapılar yapmak olduğunu lisana getirdi. Yapının, zelzelenin tesiri altında göçmemesi, makul bir ölçüde hasar alsa bile ayakta kalması ve içinden minimum ölçüde sağ çıkmaya fırsat vermesi gerekir” dedi.
“Boğaz Köprüleri ve Avrasya Tüneli zelzeleye güçlü mı”
1. köprüde başlangıçta V olarak düşünülen fakat sonradan mahsurları ortaya çıkan askıların, düşey askılarla değiştirildiğini ve daha uygun hale getirildiğini anlatan Çelik, Avrasya Tüneli’nin de tüm olumsuz şartlara dayanacak halde yapıldığı belirterek, “Fay sınırı, tüneli kesmediği için zelzele anında sorun yaşanmayacaktır. Avrasya tünelinden de korkmayalım” dedi.
” Mimar Sinan‘ın dehası sayesinde Ayasofya bugün hala ayakta”
Ayasofya üzere tarihi binaların güçlendirme projelerinde de vazife alan Çelik’e nazaran, Ayasofya’nın bugün hala ayakta olmasının en değerli sebebi Mimar Sinan’ın dehası. Sinan’ın kilise olarak yapılan birinci yapının strüktürel eksiklerini giderdiğini anlattı. Yaptığı eklemeleri kendi gözleriyle gördüğünü belirten Prof. Dr. Çelik, “Duvarı getirip kubbeye direkt birleştirmemiş. Kılcık duvarlarını belli yere kadar yapmış. Kubbeyi, kasnağına yarım bir kemerle bağlayarak elastik bir ilişki oluşturmuş. Münasebetiyle yapının kısmı hareket etmesine müsaade etmiş. Bu da yapının gerilmesini ve yığılmasını engelliyor. Ayakta kalan eski minarelere baktığınızda da tuğladan yapılmış, o taşların ortalarındaki irtibatlar da esnek Horasan harcı, rijit temas değil. Bu nedenlerle bugün Ayasofya hala ayakta.” dedi.
“Farklı yere farklı yapı tasarımı olmalı”
Yapı işlerinde en değerli mevzunun yer olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Çelik, tıpkı yapı ve dizaynın farklı tabanlarda farklı davranacağını söz etti. Yapının temel sisteminin de yere uygun olarak yapılması temel mevzu. “Zemin zayıf ve öz titreşim dönemi yüksek ise binayı rijit yapmalısınız. Güçlü kaya bir taban ise esnek yapılmalı” açıklamasını yaptı.
“Her yere fore kazık olmaz”
Prof. Dr. Çelik, son yılların modası fore kazığın da her tabana uygulanamayacağına işaret etti. Yer etütlerine nazaran karar verilmesi gereken diyafram perde yolu, çakma kazık, derin temel, kesin keson ya da yer güzelleştirmesi üzere sistemler olduğunu dikkat çekerek, “Hangi tekniğin sizin yapınıza uygun olduğuna, binanın ehemmiyetine ve maliyetine nazaran karar verirsiniz. Projeyi yapan mühendisin feraseti işte orada devreye giriyor. En güzel betonu kullandığınız yapı inançlı olmayabilir, mütevazı beton özellikli bir betonla yaptığınız bina yüzde 100 inançlı olabilir. Tasarım direnci üzerinde beton direnci çıkıyorsa sorun olmaz” dedi.
“Adapazarı ve Amik ovalarının yeri yoğurt gibi”
Çelik, kelamlarına şöyle devam etti. “Adapazarı ve Amik ovalarında olduğu üzere taban, yoğurt üzere sıvılaşıyorsa, yer daha da ehemmiyet kazanıyor. Yeraltı sularının düzeyi çok yüksek ve kumlu ise titreşim, sıvılaşmaya neden oluyor. Bu yerlere bina yapılmaz diye bir şey yok. İnşaat mühendisi yapının, temelini ve üst yapısını birlikte mütalaa ederek, hesaplamalarını yapmalıdır. Sarsıntı esnasındaki yapı – yer etkileşimini kesinlikle göz önüne almalıdır.” ikazlarını yaptı.
” İstanbul‘un yüzde 80 binasında korozyon sorunu var”
Türkiye’nin bilhassa de İstanbul’un meselesinin, yüzde 80 binasında korozyon sorunu olduğuna dikkat çeken Çelik, “Bodruma indiğinizde bunu görüyorsunuz. Beton suyu emiyor, kolonlar alttan çürümeye başlıyor” diyerek değerli bir mevzuya parmak bastı. Tedbir olarak bu durumlarda öncelikle suyun yapının temelinden uzaklaştırılmasını yani drenaj yapılmasını söyleyen Çelik, “Ortaya çıkan korozyon hasarının uzman mühendislerce incelenip, yapının dayanımını ne derece azalttığı tespit edilmeli. Buna nazaran tamirat ya da güçlendirme sistemi seçilmelidir” dedi.
“Melen Barajı o yere yapılmamalıydı”
Son olarak İstanbul’a su getirmesi için yapılan Melen Barajı’na da değinen Çelik, baraj yapısının tabana uygun halde olmadığını tez etti. Keban Barajının üretiminde da çalıştığını söyleyerek, sıkıntıların buradan kaynaklandığına işaret etti. Çelik, “Böyle olunca olağan üstündekini betonu da çatlatıyor ve su kaçırıyor. Tartı betonu barajı tipi maalesef o yere yapılmamalıydı” tenkidinde bulundu. – İSTANBUL
