Jeoloji Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gökçeoğlu, mümkün bir İstanbul zelzelesinde kente ulaşım durumuna ait, “İstanbul’un o denli ya da bu türlü günümüz teknolojisinde dikkate aldığımızda ‘İstanbul’a erişememek’ diye bir şeyi prensip olarak kabul etmiyorum. Fakat İstanbul’un iç içe girmiş, lokal olarak erişmenin sıkıntı olduğu dar sokaklarda birtakım lokal bölgeler olacaktır” dedi.
Hacettepe Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Candan Gökçeoğlu, ülke genelindeki İhlas Haber Ajansı (İHA) muhabirine yaptığı açıklamada, MTA Yenilenmiş Canlı Fay Çizgileri’ne eklenmemiş etkin fay sınırları bulunduğu tezlerine ait, “Türkiye’de büyük sarsıntı üretecek, büyük etkin fayların tamamı haritalanmış durumda. Fakat her etkin fay da küçük zelzele üreten faal faylar da yüzey kırığı oluşturmadığı için bunlar fakat adetsel periyotta sarsıntı üretmişse sismolojik olarak ölçülüyor. Ondan sonra orada bir fayın varlığına ya da yokluğuna karar veriliyor. Çok sayıda haritalanmamış faal fay vardır lakin bunlar bu türlü çok büyük sarsıntı üretecek etkin faylar değil, küçük ve tahminen orta ölçekli sarsıntılar üretecek. Lakin haritalanmamış, etkin faylar mevcuttur. Bunlar da bir eksiklik olarak görülmemelidir, işin tabiatında bu var” diye konuştu.
“Adana’nın şanssızlığı, yer kuralları hayli kötü”
Gökçeoğlu, Adana’nın sarsıntılardan daha kolay etkilenebildiğini vurgulayarak, “Adana’nın altından geçen bir fay yok, bu türlü bir durum kelam konusu değil. Lakin Adana, etrafındaki faal tektonikten etkileniyor. Etrafında de irili ufaklı zelzele üretme potansiyeline sahip 15 ila 17 civarında faylar var. 6 Şubat’ın 04.17’deki birinci zelzelesi yani Pazarcık sarsıntısının merkez üssü Gaziantep’e 20 ila 30 kilometre aradayken Adana’ya 100 kilometreden daha uzak bir uzaklıktaydı lakin Adana çok önemli biçimde etkilendi. Önemli etkilenmesinin ana sebebi Adana’nın şanssızlığı, taban koşulları epeyce makûs. Çukurova yüzlerce metreye varan alüvyon bir yer ve yeraltı suyu yüzeye çok yakın. Rastgele bir sarsıntı uzakta bile olsa Adanalı bunu önemli biçimde hissediyor. Buna nazaran yapılaşmaya dikkat etmek gerekiyor” dedi.
“Ama bir müddet sonra sönümlenecektir bunlar”
Gökçeoğlu, geçtiğimiz hafta Malatya’da arka arda yaşanan sarsıntılara ait, “Bu zelzeleler bağımsız depremlerdi. Bağımsız zelzele ne? Daha evvel zelzele olmamış bir fay üzerinde gerçekleşiyor. Buna baktığımız vakit evet bu zelzelelerde tali faylar, faal lakin haritalanmamış. Haritalanması da jeolojik olarak pek mümkün olmayan. Zira yüzeyinde bir deformasyon göremiyorsunuz. Bunlardan çok sayıda gerçekleşti. Geçen hafta gerçekleşenler bunlardan birkaçıydı. Ha bunlar tekrar olur mu? Doğal ki olur zira 6 Şubat zelzeleleri çok ciddiydi. Çok önemli bölgesel tesirler vardı. Bunun kabuktaki misal biçimde tesirlerini yavaş yavaş görüyoruz. Lakin bir mühlet sonra sönümlenecektir bunlar” tabirlerini kullandı.
“Bağıra bağıra gelen bir sarsıntı var”
Doğu Anadolu Fay zonunun son sarsıntılarla kendi dönüşümünü tamamladığını vurgulayan Gökçeoğlu, “Kuzey Anadolu fay zonu üzerinde ise iki tane boşluk görülüyor baktığınız vakit. Bingöl civarındaki Yedisu segmentiyle Marmara segmentleri şu anda boşluk olarak duruyor. Daha cinsini tamamlamamış görünüyor. Bu bir fizikî şey gerçeklik, orayı da kıracak. Orada hatırı sayılır bir zelzelenin olması artık aşikâr, bağıra bağıra gelen bir sarsıntı var ancak bu zelzele ne vakit olur onu bilmiyorum” diye konuştu.
“Depremin bunları kolay kolay yıkması mümkün değil”
Prof. Dr. Gökçeoğlu, Marmara etrafında yeni yapılmış çok sayıda kara yolu ulaşımı olduğunu hatırlatarak, “Bunlardan iki tanesi en azından zelzele sırasında ve bir müddet sarsıntıdan sonra da ulaşıma kapatılmak durumunda. Bilhassa Osmangazi Köprüsü ile Çanakkale Köprüsü. Zira bunlar birbirlerine dik geldikleri için durum olarak baktığımızda kuzey güney uzantılı. Bunlar çok özel dizaynlar. Sarsıntının bunları kolay kolay yıkması mümkün değil. Alışılmış ki ufak tefek hasarlar olabilir” formunda konuştu.
Gökçeoğlu, Türkiye’nin en yüksek viyadükleri olarak bilinen Nurdağı Viyadükleri’nin yanından fay geçtiğini, buna karşın zelzelelere viyadüğe ziyan gelmediğini ve bu yapılan son teknolojiye sahip olmasından dolayı kolay kolay yıkılmayacağını aktardı.
“‘İstanbul’a erişememek’ diye bir şeyi prensip olarak kabul etmiyorum”
“Emniyet maksatlı bir sarsıntı anında buraları trafiğe kapatacaksınız. Ondan sonra denetimli biçimde açacaksınız” diyen Gökçeoğlu, olası bir İstanbul sarsıntısına ait şu değerlendirmeleri yaptı:
“İstanbul’un o denli ya da bu türlü günümüz teknolojisinde dikkate aldığımızda ‘İstanbul’a erişememek’ diye bir şeyi prensip olarak kabul etmiyorum. Fakat İstanbul’un birtakım semtleri var. Hakikaten çok grift, çok iç içe girmiş, makus yaklaşmış, aşikâr yerlerde kümelenmiş, bilhassa de Avrupa yakası tarafında. Oralarda lokal olarak erişmenin sıkıntı olduğu dar sokaklarda kimi lokal bölgeler olacaktır. Ancak bunu ‘bütün İstanbul’da bu türlü olur’ diye yorumlamak da gerçek değil. İstanbul’da son derece gelişmiş bir metro ağı var ve bunların çok ölçüde İstanbul’un altını ağ üzere ören yeraltı boşlukları var. Bunlar sarsıntıda kolay kolay ziyan görmezler, bunlar da özel tasarım. İstanbul’a yer altından bile aşikâr yerlere erişmeniz mümkün.”
Depremin hassas bir husus olduğunu, bu mevzu hakkında konuşurken dikkatli olunması gerektiğini belirten Gökçeoğlu, “Evet, burada bir zelzele beklentimiz var, bu zelzelenin boyutları şu olacaktır. Artık bundan sonra gerisi siyasilere, karar vericilere, hatta toplumsal bilimcilere, insanların davranış bilimcilerine, değişik disiplin ve yetkili heyetlere kalıyor” dedi.
“Boğazdaki köprüler etkilenmez”
Gökçeoğlu, beklenen bir İstanbul sarsıntısını sırf İstanbul için değil, Marmara etrafındaki bütün yerleşim yerleri açısından kıymetlendirilmesi gerektiğine dikkati çekerek, şöyle devam etti:
“Sadece İstanbul’da demek yanlışsız değil. Marmara Denizi etrafındaki bütün yerleşimlerden bahsediyoruz, bunlar etkilenecek. İstanbul diyoruz ancak Bursa’yı, Yalova’yı, Kocaeli’yi yabana atabilir misiniz? Bunların hepsi kıymetli. Bir de bilhassa Kocaeli Körfezi’ne hakikat inanılmaz bir sanayi var. O bölgelerde erişim biraz düşünceli, çok dar koridorlar boyunca yapılıyor. İstanbul’da bir kez en azından birbirine bağlayan üç köprü var. Mesela Avrasya Tüneli’nin asla etkilenmeyeceğini düşünüyorum. Yani konum olarak da epeyce uygun, çok âlâ mühendislik hizmeti almış yapı. Boğazdaki köprüler etkilenmez. Önemli ancak felaket değil.” – ANKARA
