Rekabet Kurumu, zincir marketlerin durumunu ele aldığı Türkiye Süratli Tüketim Malları Perakendeciliği Kesim İncelemesi raporunu yayınladı. Raporda, piyasada faaliyet gösteren bütün marketlerin eser satın alma ve satma süreçleri detaylı olarak anlatıldı. Rekabet Heyeti, raporunda marketlerin üreticilere kendilerine özel ürettikleri eserler mercek altına alındı.
Piyasada üreticiler, büyük marketler için tuvalet kağıdı, zeytinyağı, sabun üzere eserler üretiyorlar ve bu eserler yalnızca bir markette satılıyor. Örneğin kıymetli bir zeytinyağı üreticisi yalnızca bir markete özel bir marka yaratıyor. Bu market de raflarında özel eserleri genelde fiyat olarak daha ucuz ve marketteki öteki markalı eserlere nazaran daha cazip olarak sunuyor.
“ÖZEL DEĞİL GRAMAJI DÜŞÜK”
Rekabet Konseyi, “özel ürün” adı verilen bu imalatların aslında fiyat açısından hiçbir avantajı olmadığını belirledi.
Kurulun raporunda, “özel ürün” olarak marketlerin 39 eser sattığını belirtilirken, bunlar, “içecekler, süt eserleri, taze meyva ve zerzevat, şekerlemeler, yağlar, donmuş besinler, bakliyat, sigara, şahsî bakım ve konut temizliği” olarak sıralandı.
Kurul değerli marketlere ne kadar özel eser sattığını sordu ve bir firma çeşitli kategorilerde 90 farklı eserin, bir diğeri çeşitli kategorilerdeki 83 farklı eserin, bir başkası de 56 farklı eserin, “özel gramajlı/özel ambalajlı olarak kendi mağazalarında satışa sunulduğunu belirtti. Marketler, bu eserlerin “standart gramajından farklı bir gramaj ile yalnızca kendi mağazalarında satılan eserlerin faal unsur, içerik yahut reçete bakımından orjinal gramajlı eserlerden farklılaşmadığını” belirttiler.
“YEREL MARKETLERE HAKSIZLIK”
Rekabet Kurumu, raporunda öncelikle bölgesel ve mahallî marketlerin büyük üreticilere bu çeşit özel eser yaptıramadıklarını belirtilerek, durumun bu açıdan haksızlık yarattığına dikkat çekildi. Raporda, “Bölgesel/yerel market zincirlerinin üreticilerle özel gramajlı eser üretimi muahedesi yapacak ölçeklerde çalışamadığı ve bu sebeple özel gramajlı eser satamadıkları, öte yandan özel gramajlı eser satışının tüketici algısını yanlış yönlendirdiği ve özel gramajlı eser satan marketlerin rakiplerine karşı haksız avantaj elde ettiği tabir edilmiştir.” denildi.
“ÖZEL ESER SONA ERDİRİLSİN”
Kurulun raporunda, özel eser konusunun tüketiciye mümkün olumsuz tesirlerini dikkat çekilirken “Piyasada alışılmış gramaj ve fiyat ile satılan makul bir markaya ilişkin eserin birebir ambalajlarda lakin daha düşük gramajla ve daha düşük fiyatlardan satılmasının tüketiciyi de yanıltabileceği düşünülmektedir.” denildi.
Raporda ayrıyeten, “Özel üretim ile satılan bu eserler, tüketici tarafından indirimli olarak algılanabilecekken gerçekte daha düşük fiyatlı olması, eserin gramajının düşük olmasından kaynaklanabilmektedir. Bu durum tüketici nezdinde kelam konusu marketlerin lokal marketlere nazaran daha ucuz olduğu algısının oluşmasına neden olabilecektir. Bu marketlerin hâlihazırdaki pazar güçleri dikkate alındığında, pazardaki ağırlaşmanın tüketicinin mümkün bir yanlış algısıyla daha da artmasının önlenmesi gerekmektedir. Bu sebeple özel gramajlı olarak üretilen eserlerin satışına son verecek düzenlemeler yapılması gerektiği düşünülmektedir.” uyarısı da yapıldı.
Kurul özel markalı eserlerin tüketicilere ucuz ve farklı eserlerin sunulması için güzel bir formül olabileceğine dikkat çekerken, bu durumun daha sonradan değerli sıkıntılı neden olabileceği ikazını da yaptı. Heyetin belirlemeleri şöyle:
– Özel markalı eserlere ait bilhassa rekabete hassas bilgi değişimi yolu ile gerçekleşen ve rekabet zıddı olabilecek teşebbüsler ortası davranışların kısa devirde yüksek fiyatlar; uzun devirde ise tüketiciler için daha az seçim bahtı (azalan talep esnekliği) ve daha düşük kalitede eser çeşitliliği üzere önemli sonuçlara yol açma potansiyeli bulunmaktadır.
– Bu bakımdan rekabete hassas bilgi değişiminin özel markalı eserlere ait rekabet aksisi olabilecek bir yahut daha fazla davranışı bahis alması halinde HTM perakendeciliği dalı için ortaya çıkabilecek telaşlar önemli boyutlara ulaşabilecektir. Münasebetiyle, özel markalı eserlere ait rekabet zıddı tesir doğurabilecek potansiyel bilgi değişimlerinin rekabet kanunları kapsamında dikkatli ve epeyce hassas bir yaklaşımla ele alınması gerektiği değerlendirilmektedir
Kurul, özel eserler konusunda “Çin Seddi” ismi verilen bir uygulamayı da raporunda irdeledi. Şura, bu halde, tedarik zincirinde, özel markalı eserler konusunda, tedarikçi ile üretici ve marketler ortasında bilgi alış verişinin taban seviyeye indirilmesi istendi.
