Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya nazaran, bir yandan “Tarımsal Kuraklıkla Çaba Stratejisi ve Hareket Planı”na ait hazırlıklar devam ederken bir yandan da TAGEM bünyesinde faaliyet gösteren enstitülerce, değişen iklim ve toprak şartlarında dahi yüksek randıman ve kalite elde edilmesini sağlayacak tohumlar için ıslah çalışmaları sürdürülüyor.
Bu kapsamda Araştırma Enstitüsü Müdürlüklerince kuraklığa tolerantlı (uyumlu) 30 ekmeklik buğday, 12 makarnalık buğday ve 19 arpa çeşidi geliştirilerek üreticinin istifadesine sunuldu.
Konya Bahri Dağdaş Memleketler arası Ziraî Araştırma Enstitüsüne bağlı olarak 2010’da kurulan ve dünyada üçüncü sırada bulunan Kuraklık Test Merkezi’nde on binlerce gereç morfolojik, fenolojik ve fizyolojik testten geçiriliyor. Merkezde bugüne kadar 19 çeşit, testlerden muvaffakiyetle geçerek tescil edildi.
Tescil edilen çeşitler son yıllarda özel dala ve Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğüne (TİGEM) devredilerek tohum çoğaltma çalışmaları yapılıyor.
Bu çeşitlerden TANER ve BOZKIR’da, kuraklık dayanımı ve yüksek su kullanım aktifliği özellikleri sayesinde kuruda ekilen mevcut çeşitlere nazaran randımanda yüzde 15-20 artış sağlandı. Kalite açısından TANER’de elde edilen artış yüzde 250, BOZKIR’da yüzde 200 oldu.
TİGEM’e devredilen SELÇUKLU ise daha yüksek randıman ve kalite özellikleriyle piyasaya sunulacak.
Tüm Türkiye’de yaygınlaştırılacak
Kuraklığa sağlam çeşitlerin tüm Türkiye’de yaygınlaştırılması hedefleniyor. Mevcut yayılma suratı dikkate alındığında, geliştirilen çeşitlerin kullanım oranının yakın vakitte ekmeklik buğday ekiliş alanlarında değerli bir seviyeye ulaşması bekleniyor.
Kuraklıkla uğraşta çeşit geliştirme yanında esirgeyici toprak sürece ve direkt ekim uygulamalarının yaygınlaştırılması için de ülke genelinde TAGEM ve Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) takviyeli projeler yürütülüyor. Bu çalışmalarla üreticilerin toprak hazırlama masrafları azaltılarak girdi maliyetleri düşürülüyor. Ayrıyeten toprak işlenip parçalanmadığından topraktaki nem koruma edilerek kuraklığın tesiri azaltılıyor. Yapılan çalışmalarla bu sistemi kullanan üretici sayısı ve direkt ekilen alanlar artıyor.
Kuraklığa güçlü nohut
Geçen yıl teklif edilen ve TAGEM-Doğu Akdeniz Geçit Nesli Ziraî Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünün 2023-2027 devrinde yürüteceği “Kuraklık Gerilimine Güçlü Nohut Genotiplerinin Geliştirilmesi Projesi” ile kuraklığa güçlü, üreticilerin ve pazarın isteklerine uygun yeni nohut çeşitlerinin geliştirilmesine çalışılıyor.
Bu gayeyle kuraklığa güçlü ebeveyn çizgiler belirlenecek ve ıslah programı oluşturulacak. Geliştirilecek yeni çeşitlerle üreticilerin kuraklık nedeniyle yaşadığı kayıplar azaltılarak hem üreticiler hem de ülke iktisadına daha fazla katkıda bulunulacak.
Sıcak İklim Tahılları Araştırmaları kapsamında TAGEM’e bağlı enstitülerde mevzunun uzmanı araştırmacı tarafından mümkün global iklim değişikliği senaryoları kıymetlendirilerek öncelikle kuraklığa sağlam çeşit geliştirme çalışmalarına başlandı. Ayrıyeten, alternatif kültür bitkileri araştırmaları ve öteki agronomik çalışmalara değer verilerek ulusal ve memleketler arası projeler yürütülüyor.
TAGEM tarafından finanse edilen ve 2017-2021 periyodunda yürütülen “Mısırda Kuraklık Gerilimine Toleranslı Çeşit Islahı Projesi” ile kuraklığa toleranslılık ıslahı için oluşturulan popülasyonlardan ileri kademede nitelikli çizgiler elde edildi ve evvelki periyotlarda başarılı olan saf çizgiler birbirleriyle melezlenerek aday çeşitler geliştirildi.
Hayvancılıkta kaba yem çalışmaları
Kaba yem gereksiniminin giderilmesine yönelik olarak da kuraklığa tolerantlı yem bitkisi (Macar fiğ, otlak ayrığı, kılçıksız brom, korunga gibi) çeşit geliştirme çalışmaları sürdürülüyor.
Orta Anadolu ve geçit bölgelerine uygun kurak şartlara sağlam iki çeşit Aksoyak ve Özcan Macar fiğ çeşitleri 2020’de geliştirildi. Kuru koşullarda yürütülen yonca çalışmaları, yonca ıslah projesi çerçevesinde yapılıyor.
Dünya genelinde kurak ve yarı kurak bölgelerde hayvancılıkta kaba yem olarak yaygın biçimde kullanılan fakat Türkiye’de pek tanınmayan çalı bitkisi konusunda yapılan çalışmalardan da olumlu sonuç alındı. Ankara Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü ve Eskişehir Geçit Jenerasyonu Ziraî Araştırma Enstitüsünde çoğaltım ve araştırma çalışmaları yürütülüyor.
Çok su tüketen ve 8-10 ton silaj elde edilen silajlık mısıra alternatif olabilecek silajlık yulaf ve tritikale geliştirme çalışmaları sonucunda, dekara 7 ton silaj elde edilebilen yulaf ve tritikale çeşitleri geliştirildi.
Enstitülerde ayrıyeten “Soyada Randıman ve Kalite Özellikleri Bakımından Üstün, Kuraklığa Toleranslı Genotiplerin Geliştirilmesi (2021-2023 )” başlıklı TÜBİTAK projesi yürütülüyor. Proje sonunda kurağa tolerant soya çeşitlerinin geliştirilmesi bekleniyor.
TAGEM-üniversite işbirliğiyle “Kurağa Sağlam Hibrit Şeker Pancarı Çeşit Geliştirme Projesi” de devam ediyor. Proje sonunda kurağa tolerant şeker pancarı çeşitlerinin geliştirilmesi öngörülüyor.
Tarımsal Kuraklıkla Çaba Stratejisi ve Aksiyon Planı
Bakanlığın “Tarımsal Kuraklıkla Uğraş Stratejisi ve Aksiyon Planı” kapsamında çalışmaları da devam ediyor. Planda yer alan birtakım maksatlar şöyle:
– İklim değişikliği ve kuraklıkla uğraş ismine kuraklığa dayanıklı hububat çeşitleri geliştirilerek kullanımının yaygınlaştırılması,
– Daha az su tüketen, su kullanım aktifliği yüksek sanayi bitkileri geliştirilmesi,
– Kuraklığa dayanıklı-tolerant çayır-mera yem bitkilerinin geliştirilmesi,
– Orta Anadolu’da küçükbaş hayvancılığın geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması
“Kuraklığa güçlü tiplerin geliştirilmesine değer veriyoruz”
Açıklamada görüşlerine yer verilen Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişci, 2023-2027 devrine ilişkin planlarına dikkati çekerek, hem sulu hem de kuru tarım için çalışmalar yaptıklarını söz etti.
Bu çalışmaların sürdürülebilirliğinin kıymetli olduğunu vurgulayan Kirişci, şunları kaydetti:
“Tüm kurum ve kuruluşlarımızla kuraklık tehlikesine karşı teyakkuzdayız. İklim değişikliğine karşı besin güvenliğini sağlayacak önlemler almak stratejik önceliklerimiz ortasında. Mevzuyu sürdürülebilirlik perspektifinden bütün boyutlarıyla ele alıyor ve çalışmalarımızı yeni bilgiler ışığında şekillendiriyoruz. Toprak, su ve genetik kaynaklarımızın korunması, verimliliğin artırılması ve üretim alanlarında su potansiyeline uygun eser desenlerinin oluşturulması bu mevzudaki çalışmalarımızın ana çerçevesini oluşturmaktadır. Kuraklığa sağlam çeşitlerin geliştirilmesi bu çerçevede yürüttüğümüz en kritik bahislerden biri. Bununla ilgili AR-GE çalışmalarımıza büyük kıymet veriyoruz. Ülke olarak sahip olduğumuz iklim, toprak, su ve biyoçeşitlilik kaynaklarımız, iklim değişikliğinin olumsuzluklarını minimum seviyeye indirecek tahlilleri içinde barındırmaktadır.”
