Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Lideri Şahap Kavcıoğlu, fiyat istikrarının kalıcı ve sürdürülebilir bir halde kurumsallaşması için Liralaşma Stratejisi’nin tüm ögeleriyle uygulamaya devam edeceğini söyledi.
TCMB’nin “Finansal İstikrar Raporu” yayımlandı.
Raporun giriş kısmında değerlendirmelerde bulunan Kavcıoğlu, “Liralaşma Stratejimiz çerçevesinde 2022 yılı başından itibaren attığımız tüm adımlar kalıcı fiyat istikrarını finansal istikrarla bir ortada sağlayacak bir perspektifle oluşturulmaktadır. Bu kapsamda, finansal sistemde Türk lirasının hissesini kalıcı biçimde arttırmaya ve yurt içinde tüm yatırım ve ticaret süreçlerinin Türk lirası etrafında şekillenmesini temin etmeye yönelik siyasetler uygulanmaktadır. Gerçekten attığımız adımlar sonuçlarını vermeye başlamıştır. ” dedi.
Kavcıoğlu şöyle devam etti:
“Bilançolarda yaşanan liralaşma ile gerçek kesim firmalarının yabancı para durum istikrarı güzelleşirken, hanehalkının finansal varlık kompozisyonunda Türk lirasının hissesi değerli ölçüde artmaktadır. Bu sayede firmaların ve hanehalkının finansal dayanıklılık göstergeleri güçlü kalmaya devam etmektedir. Hayata geçirilen maksatlı kredi siyasetleri ile kredi kompozisyonu hedeflenen tarafta değişmiş ve net ihracatçı firmalar ile KOBİ’lerin toplam kredilerdeki hissesi artmıştır. TL kredi faizlerinin para siyaseti faizlerine yakınsaması sağlanarak firmaların finansmana erişimi desteklenmiş ve firmaların finansman maliyeti kanalıyla mali transferin aktifliği güçlendirilmiştir.
Bankacılık kesiminin faal kalitesindeki güzelleşme tüm kredi tiplerinde ve kredi riski göstergelerinde gözlenmektedir. Kesimin mevduat yüklü fonlama kompozisyonunun yanı sıra güçlü likidite tamponları da muhtemel likidite şoklarına karşı dayanıklılığını desteklemektedir. Bankalar yasal hudutların üzerindeki sermaye yeterlilik oranlarını korumaktadır.
TCMB, fiyat istikrarının kalıcı ve sürdürülebilir bir formda kurumsallaşması için Liralaşma Stratejisi’ni tüm ögeleriyle uygulamaya devam edecektir. Siyaset faizi, maksatlı kredi ve likidite siyasetleri ile üretim ve cari fazla kapasitesindeki gelişim süreci desteklenecektir. Arz kapasitesini artıracak finansal şartlar ile cari istikrar kalıcı fiyat istikrarıyla uyumlu bir yapıya kavuşturulacaktır. Liralaşma adımları ve çeşitlendirilmiş rezerv idaresi ile de finansal istikrarın Türk lirası odaklı olarak tesis edilmesine katkı sağlamaya devam edilecektir.
Liralaşma Stratejisinin ekonomimizin dayanıklılığını artırarak finansal istikrara sağladığı katkı Asrın Felaketi olan 6 Şubat tarihli Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin yaralarının süratle sarıldığı süreçte daha da bariz hale gelmiştir. Bu vesileyle sarsıntı felaketinde hayatını kaybeden vatandaşlarımızı tekrar rahmetle anıyor; zelzele sonrası milletçe gösterdiğimiz yardımlaşma ve dayanışma ruhunun artarak devam etmesini temenni ediyorum.
Finansal istikrara ait yeni durum ve görünümle birlikte yurt içi ve yurt dışı makroekonomik gelişmelere yer verdiğimiz Finansal İstikrar Raporumuzun 36’ncı sayısının tüm okuyucular için yararlı olmasını dilerim.”
TL’NİN TARTISI ARTMAYA DEVAM EDİYOR
Raporda, Liralaşma Stratejisi çerçevesinde alınan kararlar ve uygulamalar ile kamu, hanehalkı, gerçek bölüm ve banka bilançolarındaki TL’nin yükü artmaya devam ettiği belirtildi.
Raporda özet bilgiler şu biçimde verildi:
“Hanehalkı borçluluğu kaynaklı düşük risk düzeyi korunmaktadır.
Reel kesimin borç/varlık oranı ile döviz açık konumundaki düzgünleşme sürmektedir.
Hedefli kredi siyasetleri sonrasında TL ticari kredilerde KOBİ, ihracat ve yatırım kredilerinin hissesi artarken, KOBİ’lerin ve ihracatçı firmaların finansmana erişimi güçlenmektedir.
Bankacılık bölümünün etkin kalitesindeki düzgünleşme tüm kredi riski göstergelerine yayılmaktadır.
Bankalar likidite şoklarına karşı kâfi ve güçlü likidite tamponlarına sahiptir.
Bankaların memleketler arası piyasalardan borçlanma potansiyeli yüksek olup, dış borçlar gereksinimler nispetinde yenilenmektedir.
Bankalar yasal oranlar dahilinde ve sonlu seviyede yabancı para konumu taşımaktadır.
Yasal oranların epeyce üzerinde tutulan sermaye tamponları sayesinde bankacılık bölümü muhtemel risklere karşı güçlü pozisyonunu sürdürmektedir.”
GENEL DEĞERLENDİRME
Raporun genel kıymetlendirme kısmında şu bilgiler verildi:
“Türkiye’de emsal ülkelere nazaran hayli düşük olan hanehalkı borçluluğundaki gerileme eğilimi devam etmektedir. Hanehalkı finansal borçlarının büyük çoğunluğunun, gelir oynaklığı düşük fiyatlı bölüme ilişkin olması, bankacılık sistemi üzerinde hanehalkı kaynaklı kredi riskini azaltan bir öge olarak öne çıkmaktadır. Hanehalkının finansal varlık kompozisyonunda TL cinsi varlıkların ve mevduat dışı finansal araçların yükü artmaya devam ederken, mevduat liralaşma oranı artış eğilimindedir. Bankaların mevduatta liralaşma gayesini gerçekleştirme tarafındaki artan motivasyonları bu eğilimin devam edebileceğine işaret etmektedir. Hanehalkı kesiti pay senedi, yatırım fonu ve emeklilik sistemi üzere mevduat dışı finansal varlıklara yatırımlarını artırarak tasarruflarını çeşitlendirmektedir.
Reel bölümün finansal borç/finansal varlık oranı son 10 yılın en düşük düzeyine gerilerken, firmaların likidite, kârlılık ve borç ödeme göstergelerindeki olumlu seyir devam etmektedir. Dalın yükümlülükleri içerisindeki TL hissesi artarken, firmalar yüklü olarak TL cinsinden borçlanmaktadır. Firmaların varlık kompozisyonunda da TL cinsi varlıkların hissesi artmakta ve toplam ve kısa vadeli YP konumundaki düzgünleşme eğilimi korunmaktadır.
YP kredi kullanan firmaların sayısındaki azalma eğilimi sürerken, firmaların YP borçluluğunu ihracat gelirleri ile karşılanma oranları artmaktadır. Firmaların YP riskini azaltan bu faktörler gerçek bölümün kur riskini de sınırlamaktadır. Bu devirde ayrıyeten maksatlı kredi siyasetlerinin tesiriyle TL kredi kullanımında net ihracatçı firmaların ve KOBİ’lerin hissesinin artış eğiliminde olduğu izlenmektedir. Firma bilançoları ise güçlü likit varlıkları ile mümkün şoklara karşı dayanıklılığını korumaktadır. BİST’e kote firmaların kârlılık göstergeleri tarihi ortalamalarının üzerinde seyrederken finansman maliyetlerindeki gerileme ile birlikte, firmaların borç ödeme gücüne yönelik göstergeler besbelli halde güzelleşmiştir.
Potansiyel büyüme ve cari istikrarın sürdürülebilir düzeylerde kalıcı olarak desteklemesi maksadıyla hayata geçirilen gayeli kredi siyaseti sonucunda, kredi kompozisyonunda hedeflenen tarafta değişim gerçekleşmektedir. KOBİ, esnaf, tarım, ihracat ve yatırım üzere maksatlı kredilerin TL ticari kredilerdeki hissesi artmaya devam etmektedir. Bu gelişme, büyüme kompozisyonunda sürdürülebilir bileşenlerin hissesinin artmasına ve yapısal cari açığın düşmesine azaltılmasına katkı sağlamaktadır. Kredilerin yatırım, ihracat ve potansiyel büyümeyi destekleyecek halde iktisadi faaliyetle buluşması büyük ehemmiyet arz etmekte olup, alınan önlemlerin tesirleri yakından takip edilmektedir. Muhtaçlık kredilerinin, faiz oranlarına nazaran menkul değer tesisi uygulamasına dâhil edilmesi sonrasında muhtaçlık kredisi büyümesinin yavaşlamaya başladığı görülmektedir. Mali transfer sisteminin aktifliğini desteklemek hedefiyle atılan adımlar sonucunda TL ticari kredi faiz oranları besbelli biçimde siyaset faizine yakınsamıştır.
Bankacılık kesiminin etkin kalitesi göstergeleri güzelleşmeye devam etmektedir. TGA bakiyesinin yatay seyretmesinin yanı sıra TL kredi büyümesinin tesiriyle TGA oranı gerilemeye devam etmekte, kelam konusu güzelleşme tüm kredi alt çeşitlerinde ve bölümlerde görülmektedir. TGA oranının yanı sıra yakın izlemedeki kredi oranı ve yapılandırılan kredi oranı da mevcut Rapor devrinde gerilemiştir. Yakın izlemedeki kredilerin değerli bir kısmı gecikmesi olmayan kredilerden oluşmaktadır. Bankaların salgın periyodunda ihtiyatlılık gereği artırmaya başladıkları kredi karşılık oranları yükselmeye devam etmektedir.
Bankacılık bölümü güçlü YP likidite tamponlarına sahiptir. Bankaların fonlama kompozisyonunda dış borçların hissesi tarihi düşük düzeylere gerilerken mevduatın yükü artmaya devam etmektedir. Mevduat yüklü fonlama yapısının yanı sıra bilançolarda TL’nin hissesinin artması dalın likidite görünümünü desteklemektedir. Hakikaten likidite karşılama oranı üzere kısa vadeli likidite göstergeleri ile istikrarlı fonlama göstergesi olan kredi/mevduat oranındaki olumlu görünüm korunmaktadır.
Bankalar güçlü bilanço yapısını sürdürmektedir. Bankaların bilançolarında sabit faizli kredi hissesi azalırken sabit faizli uzun vadeli menkul değerlere yönelim devam etmiştir. Başka yandan bankaların TL etkin pasif vade farkı evvelki Rapor periyoduna nazaran değerli bir değişim göstermemiştir. Mudilerin TL mevduat yöneliminin güçlenmesi ile bankaların bilanço içi açık konumlarında azalış devam etmektedir. Bankalar yasal oranların hayli altında YP konumlarını korumaktadır.
Bankacılık dalı kârlılığı sermayeyi desteklemeye devam etmektedir. 2022 yılı genelinde TÜFE’ye endeksli menkul değer getirileri ile ölçülü seviyelerde seyreden fonlama maliyetleri net faiz marjı kanalından bölüm kârlılığını desteklemiştir. Son devirde TL mevduat faizlerinin yükselişe geçmesi ile net faiz marjı yataylaşmıştır. Bununla birlikte, bankalar sermaye durumlarını güçlendirmiş, yasal sonların üzerindeki sermaye oranlarını korumuştur. Yasal oranların üzerinde tutulan fazla sermaye ve ayrılan hür karşılıklar bankacılık kesiminin mümkün risklere karşı güçlü bir pozisyonda olmasını sağlamaktadır. “
