Ulaşım sistemleri uzmanları, yaklaşık 19 bin taksinin hizmet verdiği megakentte İstanbulluların adeta bitmek bilmeyen zahmeti haline gelen taksi sıkıntısının tahliline ait tekliflerini anlattı.
İstanbul‘da taksi bulamama sorunu gün geçtikçe artarken, müşteriler taksicileri “yolcu ve uzaklık seçtikleri” gerekçesiyle sıkça şikayet ediyor.
İBB Ulaşım Daire Başkanlığı bilgilerine nazaran, kentte taksi başına 837 kişi düşüyor. Bu sayı Paris’te 366, New York’ta 309, Singapur’da 207 kişi. Son 7 ayda İBB’ye yapılan 44 bin şikayetin yüzde 59,53’ü yol ve yolcu seçilmesinden oluşuyor.
Yıldız Teknik Üniversitesi (YTÜ) Öğretim Üyesi Prof. Dr. Halit İhtimam, AA muhabirine, taksi meselesinin tahlilinde en tesirli yolun dijital sistemlerin yaygınlaştırılması olduğunu söyledi.
Prof. Dr. İtina, taksiye olan talebi düşürmek için ya fiyatın artırılması ya da arzın yükseltilmesi yani taksi sayılarının artırılması gerektiğini kaydetti.
Bu durumun da taksi hizmeti veren dijital sistemlerin artırılmasıyla mümkün olacağını lisana getiren İtina, “Şimdi bu uygulamalar daima olarak karşımıza değişik formda çıkıyor. Yeni çıkan bir uygulamada mesela dinamik fiyatlandırma yapılıyor. Fakat maddelerimiz buna müsaade etmiyor. Tahminen burada bir yasal düzenleme yapılması gerekiyor.” dedi.
Özen, bilhassa yolcunun ve hizmeti verenin bilgilerinin saklanması ve kapalılığının tutulması açısından yasal düzenlemeye gereksinim olduğunu vurgulayarak, “Burada en büyük vazife, birinci evvel taksiyle ilgili hizmeti verenler, taksi odaları, daha sonrasında taksiyle ilgili kontrol düzenlemeleri yapan büyükşehir belediyelerinin ulaşım üniteleri, sonra bunların daha üst ölçekten kontrollerini yapıp düzenlemelerini yapan bakanlık geliyor.” diye konuştu.
“Taksi açılış fiyatları bölgeleme sistemiyle değiştirilebilir”
Taksiye olan talebin yönetilmesi açısından fiyatın çok kıymetli bir faktör olduğunu ve farklı bölgelerde farklı fiyat uygulamalarının hayata geçirilmesi gerektiğine dikkati çeken İhtimam, şöyle devam etti:
“Çünkü şu anda baktığınızda taksiye en fazla talebin olduğu bölümler merkezi iş alanları. Ticaretin ağır olarak döndüğü bölgeler ki bunları Taksim, Bakırköy, Kadıköy olarak görüyoruz. Tahminen bu bölgelerdeki taksi açılış fiyatları bölgeleme sistemiyle değiştirilebilir. Münasebetiyle talep azaltılır. Buna yönelik olarak da taksilerin kalitesi yükselebilir. Zira gelirin artmasıyla bir arada hizmetin kalitesi de artacaktır.”
“Çözüm taksi sayısının artırılmasından geçiyor”
İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Murat Çelik de İstanbul‘da taksiler için arz açığı olduğunu, bu nedenle de tahlilin taksi sayısının artırılmasından geçtiğini söyledi.
Bunu yapmakla yükümlü kuruluş olan İstanbul Büyükşehir Belediyesinin önerdiği modelin ise haksız rekabete yol açacağından tahlile katkı sunmayacağını anlatan Çelik, “İBB, daima ‘5 bin tane taksiyi blok olarak kiralayacağım ya da kendim işleteceğim’ diyor. Bu bana çok makul bir yaklaşım üzere gelmiyor. Zira 5 bin taksiyi blok olarak kiralarsan, Uber üzere firmalar gelir rekabeti ortadan kaldırır.” tabirlerini kullandı.
Çelik, İBB’nin teklifinin ortaya çıkaracağı öbür bir karışıklığın ise sürücülerde yaşanacağına vurgu yaparak, “5 bin taksi 3 vardiyadan hesaplanırsa 15 bin devlet memuru sürücüyle çalışıyor olacaksın. O 15 bin devlet memuru sürücüsü işletmek çok güç olur bir kez.” dedi.
“Plaka ihalelerinin periyodik yapılması lazım”
Danıştayın “Taksicilik kamu hizmetidir. Sonsuza kadar devredilemez.” kararını hatırlatan Çelik, tahlil teklifini şu halde açıkladı:
“O yüzden plaka ihalelerinin periyodik yapılması lazım. Yani 5’er, 10’ar, 15’er, 20’şer ve 30’ar yıllık plaka ihalesi yapılabilir. Bunun önünde hiçbir mani yok. Ama belediye buna çok yanaşmıyor. Zira ihaleden aldığı paranın yasal olarak bir kısmını mevcut taksilerle taksi sahipleriyle paylaşmak zorunda. O nedenle taksi sayısı sabit tutuluyor.”
İBB’nin teklifinin engellendiği istikametindeki argümanlara ait de Çelik, “İşte en son 3 bin dolmuş ve minibüsün taksiye dönüşümü oldu. UKOME ona hiçbir şey demedi. Demek ki makul bir şey geldiğinde onaylıyor. Yani Büyükşehir Belediyesinin bir an evvel taksi plakası ihalesi yapması gerekiyor. Bunun en kısa ve en pratik tahlili de budur.” diye konuştu.
Çelik, taksi yazılım sistemlerinin yaygınlaştırılmasının da yararlı olacağını belirterek, İzmir ve Ankara’da taksi odalarıyla belediyelerin bu mevzuyu birlikte çözdüklerini kaydetti.
Taksiciler tarafından talep edilmesi üzerine 2020’de hazırladığı raporu o günün kaidelerine nazaran yazdığını lisana getiren Çelik, “Pandeminin de tesiriyle o yıl taksi sayısının kâfi olduğu ölçümlenmişti. Lakin bu 2020 yılında çekilmiş bir anlık fotoğraf. Şu anda taksiye muhtaçlık var. Geçerliliğini yitirmiş bir rapor.” dedi.
