MELTEM GÜNAY İstanbul – Depremzedelerin ruhsal yaralarının sarılmasının çok değerli olduğunu lisana getiren uzmanlar, bu yıkımı yaşayanlara “güçlü olmalısın, hayat devam ediyor, sen şanslısın” üzere cümleler kullanılmaması gerektiğini belirtti. Ankara Toplumsal Bilimler Üniversitesi Psikoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Türkçapar, zelzele travmasını yaşayan şahısların yasına hürmet gösterilmesi gerektiğini ve insanların travma yaşayan bireylere yönelik teselli kelamlarının bu periyotta o kişiyi daha da berbat hissettirebileceğini ve öfkelendirebileceğini vurguladı.
‘Üzüntü çok doğal’
Türkçapar şunları söyledi: “Bir insanın kaybı olduğunda ıstırap yaşaması pek doğal, Hasebiyle üzülme, hayattasın üzere teselli cümleleri kurarak üzülmesinin ya da yasını tutmasının yanlış olduğu bildirisi veriliyor. Meğer ki acısını, kaybını yaşaması gerekiyor. ‘Geçecek’ üzere cümleler onu önemsememek, anlamamak üzere gelir. Ruhsal birinci yardımda kişinin yanında olmak, o ne kadar anlatıyorsa onun anlattığını dinlemek, ‘anlat rahatlarsın’ diye zorlamamak gerekiyor. ‘Ölenle ölünmez’ üzere cümleler kurulmamalı. Beşerler bir şeyler yapmalıyız diye düşünüyor fakat birtakım şeylerde o travmayı yaşayan kişinin yanında olmak dışında yapabilecek bir şey yoktur. Müdahale etmeden, doğal süreci bozmadan takviye olmak gerekiyor. Çok olağandışı tepkiler olmadıkça bir şey yapmayıp, onun kendi doğal seyrini izlemesini beklemek, ona hürmet göstermek kıymetli. Olağanda muhakkak bir travma yaşayan insanlarda bir aya kadar, sık sık aklına gelmesi, kolay irkilme, korkma, duygusuzlaşma, dünyadan kendisini başka ve kopuk hissetme, gerçek dışılık hissi olur.”
‘Güven duyacağı bir ortamda olmalı’
Türk Psikiyatri Derneği Ruhsal Travma ve Afet Çalışma Ünitesi tarafından hazırlanan çalışmada, yaslı şahıslar için teklifler şöyle sıralandı:
Kendini inançta hissedeceği bir ortamın oluşturulması.
Kaybın gerçekliğini fark etmesi ve kabullenmesi için ölen kişi hakkında konuşmasını cesaretlendirmek.
Kayıptan doğan ıstırap, acı üzere hislerini lisana getirmesine müsaade vermek.
Acıyı azaltmak için söylenen ‘Güçlü olmalısın’, ‘Hayat devam ediyor’, ‘Yakında geçecek, bitecek’, ‘Çocukların için ayakta kalmalısın’ kelamlarından kaçınmak, bunun yerine hisleri samimiyetle anlamaya ve paylaşmaya çalışmak.
Yaslı bireyle konuşurken kaybın gerçekliğini vurgulayan bir lisan kullanmak.
Yaşamıyla ilgili değerli değişikliklerin, ani ve güzel düşünülmemiş kararların önüne geçmek.
Aile, arkadaş, komşu üzere toplumsal takviye verebilecek kişiyerle temasını güçlendirmek, gerekirse takviye kümelerine ve ruh sıhhati hizmeti veren kişi yahut kurumlara yönlendirmek.
‘Ani reaksiyonlara hürmet duyulmalı’
Üsküdar Üniversitesi NPİstanbul Hastanesi Uzman Klinik Psikolog İhsan Öztekin, travmaya maruz kalmış şahıslarla irtibat kurulurken şunlara dikkat edilmesi gerektiğini önerdi:
“İletişime kapalıysa, yardım almayı kabul etmiyorsa hürmet duyulmalı, ne vakit yardım almak isterse yardım etmeye hazır olunduğu bilgisi verilmeli. Teknik anlatımlardan, tahlil ve nasihatlerden uzak durulmalı. Beklenmedik ani şahsî yansılara hürmet duyulmalı. Hislerin tabirine yardım edilmeli, vücut lisanı güzel kullanılmalı. Göz teması, fizikî aralık, yüz tabiri ve mimikler konusunda hassas olunmalı.”
