EDİRNE’de 2’nci Abdülhamit devrinde yapılan, vaktine nazaran çağdaş ameliyathanesi ile dikkati çeken, bilhassa Balkan Savaşları sırasında yaralı askerlerin tedavisinde kıymetli rol oynayan Edirne Merkez Asker Hastanesi’nden geriye yalnızca tek duvar kaldı. Vakitle etrafının çöplüğe döndüğü tarihi yapıya ait konuşan Trakya Üniversitesi’nden Prof. Dr. Engin Beksaç, “Hastane maalesef vakitle yok olmuş; tüm tahtaları, kapıları ve gereci sökülüp gitmiş. Ne yazık ki korunamamıştır. Bunun bir an evvel korunmaya alınması ve bu formuyla bir ‘ibret anıtı’ olarak korunması gerektiği kanısındayım” dedi.
Osmanlı devrinde 2’nci Ordu merkezi olan Edirne‘de, 1877-1878 Osmanlı- Rus Savaşı bittikten sonra yaralı ve hastaların toplu bakımlarının sağlanması için kentin batısında 500 yataklı olarak hizmete açılan Edirne Merkez Asker Hastanesi, ortadan geçen 1 asrı aşkın mühletten sonra geriye kalan tek duvarı ile tarihe meydan okuyor. Bilhassa 1912-1913 yılları ortasındaki Balkan Savaşları’nda kritik rol oynayan hastanenin, yakın tarihin en kıymetli şahitlerinden olduğunu söyleyen Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Kısmı Lideri Prof. Dr. Engin Beksaç, Osmanlı’da röntgenin birinci kullanıldığı kurumlardan birisinin de burası olduğunun kayıtlardan görülebildiğini söyledi. Prof. Dr. Beksaç, bugün geriye yalnızca tek duvarı kalan yapının kesinlikle müdafaa altına alınması gerektiğini belirtti.
‘İLK RÖNTGEN AYGITI KULLANILDI’
Edirne Merkez Asker Hastanesi’nin kent tarihinin tahminen de en acılı süreçlerini temsil eden yapılardan bir tanesi olduğunu belirten Prof. Dr. Beksaç, “Ne yazık ki yapının bu halde kalması da bir öbür dram. Edirne Merkez Asker Hastanesi bilhassa Balkan Savaşları yıllarında çok etkin olarak kullanılmış hastanelerden biri. Bilhassa de o devrin en gelişmiş hastanesi olarak dikkat çekmekte. Osmanlı topraklarında birinci kez röntgen aygıtının da kullanılmış olduğu hastane olduğunu biliyoruz. Bütün teşkilatı prestijiyle da o sürecin çağdaş hastanesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Hatta bu hastanedeki röntgen uzmanı da kitaplarından tanıdığımız Tosyavizade Rıfat Osman Bey’dir ve onun bu hastanede misyonlu olduğunu ve röntgen uzmanı olduğunu da biliyoruz. Daha sonra bu şahıs, Edirne ile ilgili birçok anıta imzasını atmış. Fotoğrafını çizmiş, kayıtlarını tutmuş kıymetli bir isim” dedi.
‘NE YAZIK Kİ KORUNAMAMIŞTIR’
Edirne’nin uzun süren işgal periyodunda hastanenin faal olarak kullanıldığını anlatan Prof. Dr. Beksaç, “Bu süreçlerde faal olarak kullanılmış bir hastane. Bilhassa etraftaki tabyalara nazaran şekillendirilmiş ve tabyalar ile uyumlu bir biçimde yapılmış bir hastaneydi; çağdaş bir planı vardı. Buna bağlı olarak da kentin merkezine gidildiği vakit, bu tabyalarla tam uyumlu olarak yapılmış bir cephaneliği de olan bir teşkilatın içinde yer almaktaydı. Hastane maalesef vakitle yok olmuş ve tüm tahtaları, kapıları ve gereci sökülüp gitmiş. Ne yazık ki korunamamıştır. Edirne’de, temelinde en çok korunması gereken yapılardan biriydi. Ne yazık ki korunamadığı için yok olup gitmiş ve çok daha acısı çabucak yanı çöplük olarak kullanılmıştır” diye konuştu.
‘ŞEHİTLİK DE YOK OLUP GİTTİ’
Prof. Dr. Beksaç, hastaneden geriye tek bir duvar kaldığını tabir ederek, “Bu duvar da korunmadığı takdirde, bu duvarın bile izi kalmayacaktır. Temelinde bu yapı, Edirne’nin Balkan Savaşları yıllarındaki vermiş olduğu şehitlerin hatırına bile korunması gereken bir yapıydı. Az aşağıda bu hastane ile kontaklı olan bir şehitlik mevcut. O şehitlik de maalesef bahtına terk edildiği için yok olup, gitti. Son ziyaret ettiğimde ne mezar taşı kalmıştı ne de durumu vardı. Temelinde bunlar Edirne için üzücü” dedi.
‘DİRENİŞİNİ SEMBOLÜ’
Bu askeri hastanenin bir sembol olduğunu söyleyen Prof. Dr. Beksaç, “Edirne’nin acılı periyodunun, direnişin bir sembolü, işgale karşı başkaldırışının bir sembolü. Olağan burada ölüp gitmiş olan ecdadın ruhuna hitaben korunması gereken bir anıt olarak karşımızda dikili durmakta. Bunun bir an evvel korunmaya alınması ve bu biçimiyle bir ‘ibret anıtı’ olarak korunması gerektiği kanısındayım. Bu bina, bilinen ve çok yakın tarihli bir bina. Ancak maalesef Edirne’deki pek çok bina üzere mukadderatına terk edilip, gitmiş durumdadır. Bunun korunması gerekmekte. Zira şu tek duvar haliyle bile bir ‘ibret anıtı’, atalara, ecdada bir hürmet olarak korunması kanaatindeyim. Burası artık bir müze olmaktan çıkmıştır, başlı başına bir anıttır” diye konuştu.
EDİRNE MERKEZ ASKER HASTANESİ’NİN TARİHİ
Edirne Merkez Asker Hastanesi, Tepebağlar mevkisinde kamulaştırılan alan üzerinde Müşir Veysel Paşa vaktinde 28 Kasım 1889’da hizmete açıldı. Periyoduna nazaran son derece çağdaş bir ameliyathaneye sahip olan hastanenin koridorları, Balkan Savaşları sırasında yaralı askerler ile dolup, taştı. Birinci Dünya Savaşı’nda hastane restore edilerek, 500 yatak kapasitesi ile tekrar faaliyete geçti. Vakitle hastane kimliğini yitiren bina, 1938’de köy enstitüsü, 1939’da eğitim kursu ve daha sonra göçmen misafirhanesi olarak hizmet verdi. Bina, 1981’de de Maliye Bakanlığı’nca askeri hedefli kullanılmak üzere Ulusal Savunma Bakanlığı’na devredildi.
