Depremin kendisinin değil, mümkün sonuçlarının bireyde dehşet oluşturduğunu vurgulayan uzmanlar, “Seismophobia” olarak isimlendirilen sarsıntı kaygısının en çok belirsizlikle tetiklendiğini söz ediyor. Deprem sonrası ruhsal yansılar ortasında endişe, konfüzyon, acı, suçluluk, öfke üzere pek çok güçlü zihinsel ve duygusal durumlarla karşılaşıldığını belirten Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, ruhsal dayanağa muhtaçlığı olan şahıslara hislerini bastırmaya çalışmadan kendilerini tabir edebilme imkanı sağlanması gerektiğinin altını çiziyor. Demir; afet sonrası olağan hayata dönme sürecini kolaylaştırmak için beslenmeye dikkat edilmesini, antrenman yapmayı, kahve ve sigara üzere uyaranların kısıtlanmasını öneriyor.
Türkiye’yi sarsan zelzele felaketi sonrası enkaz altında kalan vatandaşları arama ve kurtarma çalışmaları devam ediyorken sarsıntı korkusu toplumu tekrar tesiri aldına aldı.
Erkeklerde Akciğer, Bayanlarda Göğüs Kanseri Birinci Sırada
Üsküdar Üniversitesi NP Feneryolu Tıp Merkezi Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, sarsıntı endişesinin nasıl oluştuğu ve tesirleri hakkında değerlendirmelerde bulundu, gayret etme prosedürleri ile ilgili tavsiyelerini paylaştı.
Sonuçları Sarsıntıdan Daha Çok Korkutuyor
Deprem dehşetinin ‘Seismophobia’ olarak isimlendirildiğini belirten Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Deprem korkusu, Yunanca kökenli ‘seismo’ (deprem) ve “phobia” (fobi) sözlerinin birleşimi ile oluşan ‘Deprem fobisi’ olarak Türkçe’ye çevirebileceğimiz ‘seismophobia’ sözü ile tabir ediliyor. Zelzele fobisi, öteki fobilerin zıddı olarak kişinin kendisinin tehlikeyle karşı karşıya olduğu bir sorunla değil; ailesi, yakın etrafı, hatta dünyayı içerisine alan felaket senaryolarıyla tetikleniyor. Diğer bir manada vefat ve kaybetme korkusu da denebilir. Aslında zelzelenin kendisinden değil potansiyel sonuçlarından, ölmekten ve sevdiklerimizi kaybetme ihtimalinden ötürü dehşete kapılıyoruz. ‘Seismophobia’ en çok da belirsizlikle tetikleniyor. Çünkü zelzelenin ne vakit, nerede ve ne şiddetle olacağını kestiremiyoruz ve sonuçları kaçınılmaz” dedi.
İnsan Beyninde ‘Savaş Ya Da Kaç’ Reaksiyonu Oluşuyor
Depremin beklenmedik ve ani bir olay olduğunu hatırlatan Merve Umay Candaş Demir, “Deprem bilindiği üzere insan hayatını tehdit ediyor. Bunun üzere olaylar karşısında insan beyni ‘Savaş ya da kaç’ yansısı veriyor. Tehlikeden kurtulmak için kalp atımı ve soluk alıp verme suratının artması, kas gerginliği, kaygı, şaşkınlık içinde olanlara inanamama hali, uyuşma hissi, terleme, titreme ve bulantı bulguları ortaya çıkabilir. Tehdit ortadan kalktıktan sonra ise yaşanan düşünceli sürecin, insanın his, fikir dünyasına baş edebilme sorunu ortaya çıkıyor” tabirlerini kullandı.
Psikolojik Yansılar Ortaya Çıkıyor
Deprem sonrası ruhsal reaksiyonlar ortasında dehşet, konfüzyon, acı, suçluluk ve öfke üzere pek çok güçlü zihinsel ve duygusal durumlara rastlandığını belirten Merve Umay Candaş Demir, “Devam eden süreçte uyku ve konsantrasyon sıkıntıları ortaya çıkabilir. Yaşananlar zihinde daima olarak canlanabilir. İnsanların büyük çoğunluğu, zelzele tecrübesinden evvel dünyayı inançlı bir yer olarak kabul eder ve yakınlarındaki insanların apansızın ölebileceği kanısını taşımazlar. Bu çok sarsıcı bir travmayla karşılaşmamış olmalarından kaynaklanır. Bu inanç, ömür boyunca yavaş yavaş inşa edildiğinden, ortaya çıkan ani değişime birebir süratle ahenk gösterebilmek insan ruh sıhhati için çok zordur. Zelzele sonrası ortaya çıkan bu yeni gerçeklik, şuurda birbiriyle zıt his durumları yaratır. Her vakit yapılması gereken, birinci yaraların sarılmasından sonra, yaşanan trajik olayın kabullenilmesi, ömrün tekrar manalandırılması ve yaşamsal sorumluluklara kalınan yerden devam edilebilmesidir” dedi.
Depremzedeye söz imkanı sağlanmalı
İnsanların travmayla başa çıkmalarına yardımcı olacak pek çok farklı, şahıstan bireye değişen yol olduğunu belirten Merve Umay Candaş Demir, şunları söyledi:
“Depremin çabucak sonrasında yapılacak ruhsal dayanakta şahsa, yaşadıklarını ve hislerini rahatça söz imkanı vermek, zihinsel ve bedensel rahatlığa imkan sağlamak birincil mevzudur. Sonrasında travmanın yaratabileceği duygusal meseleler konusunda aydınlatıcı bilgiler sunmak kıymetli yer fiyat. Zelzelesi yaşayan kişi şayet bu tecrübesi ile ilgili konuşmak istemezse buna zorlanmamalıdır. Kendisinin istediği, hazır olduğunu düşündüğü bir vakitte his ve tecrübesini paylaşabileceğini bildirmek, kişiyi rahatlatacaktır. Konuşulduğunda kişinin yaşadıklarını değersizleştiren ve hisleri bastırmaya yönelten yorumlardan muhakkak kaçınılmalıdır. Bu noktada travma, kişinin ömrüne tekrar devam etme konusundaki motivasyonunu kırmış olsa da çabalamanın değerinin kavranması, ruhsal uygunluk hali açısından çok değerlidir. Sarsıntı sonrası yas kaçınılmaz olabilir. Lakin her travmatik olay üzere bu olayın da giderek tesirini kaybetmeye başlayacağı gerçeği vurgulanmalı.”
Bu Teklifler Travmayla Çabayı Kolaylaştırıyor
Travma sonrası gerilimin yol açabileceği dikkat problemleri sebebiyle kaza yapma mümkünlüğü artmış olabileceğinden motorlu araç kullanma, yemek pişirme yahut diğer dikkat gereken aktivitelere bir müddet orta verilebileceğini tabir eden Demir, tavsiyelerini şöyle sıraladı:
- Dengeli beslenme, uyuyabilme ve beynin oksijen kaynağını arttırmayı hedefleyen hafif idmanlar, his durum düzelmesinde büyük ehemmiyet taşıyor,
- Travma tesiriyle ruhsal durumda meydana gelen korkuyu daha da arttıracak olan çay, kahve, kola ve sigara tüketimi kısıtlanmalı,
- Alkol ve uyuşturucu kullanımı ise kısa ve uzun vadede yeni problemlere yol açabileceğinden bunlardan olabildiğince kaçınılmalı,
- Rahatlatıcı müzik dinleme, nefes idmanları ve gevşeme çalışmaları, anksiyete ve depresyonu hafifletmede başvurulabilecek faydalı tekniklerdir.
- Günlük ömür nizama koyulmalı. Ağır ve rutin çalışma hayatına dönülemese bile günlük aktivitelere küçük küçük başlamak faydalı olacaktır.
- Kendisinden daha sıkıntı durumdaki insanlara yardımcı olması önerilebilir. Bu durumda ruhsal olarak bireyde rahatlama olacağını söylemek mümkün.
- Bir günlük tutmak, his ve kanıları dışa vurmak açısından kıymetlidir. Olay anına zihinsel geri dönüşler yaşamak ve uykuda kâbuslar görmek sık karşılaşılan durumlardandır lakin vakitle bu belirtiler de azalma görülecektir.
Bahsedilen metotların denenmesine karşın kişi, iki haftayı geçen bir mühletten sonra halâ çok ağır dehşet ve ıstırap yaşıyorsa, günlük yaşama geri dönmekte zorlanıyorsa, kendisine yahut etrafa ziyan verme riski taşıyorsa profesyonel dayanak alması yarar sağlayacaktır.
Birkaç Haftada Olağan Hayata Dönülemiyorsa Dikkat!
“Birkaç hafta içinde yeni duruma alışılıp hayata devam edilemezse, Akut Gerilim Bozukluğu ; külfetli süreç, aylar ve bazen yıllar uzunluğu devam ederse Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu (TSSB) ismi verilen psikiyatrik rahatsızlıklar ortaya çıkabilir” ikazında bulunan Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu tablosunda, travmatik olayın zihinde ve hayallerde canlanması, travmayı anımsatan uyaranlardan kaçınma, duygusal küntleşme, ümitsizlik, uyku bozuklukları, öfke ve huzursuzluk semptomlarına rastlanır. Akut Gerilim Bozukluğu için bu semptomların 1 aydan kısa, TSSB için 1 aydan daha uzun müddet devam ediyor olması, toplumsal ömür, iş ömrü ve öbür uğraşılarda önemli bozulmalara yol açması kriterleri aranır” diye konuştu. (BSHA-Bilim Ve Sıhhat Haber Ajansı)
