Uzmanlar, ülke genelinde riskli olduğu belirtilen 6,5 milyon konutun sarsıntıya karşı güçlendirilmesi yahut dönüştürülmesi için geç kalınmaması noktasında vatandaşları uyarıyor.
Son asrın büyük felaketleri ortasında yer alan 17 Ağustos 1999’daki Marmara Depremi’nin akabinde 24 yıl geçerken, ülke genelindeki riskli bina sayısı hala yüksekliğiyle dikkati çekiyor.
Son olarak 6 Şubat’ta yaşanan Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin akabinde riskli yapılar noktasında farkındalık artsa da bu binaların dönüştürülmesi ve güçlendirilmesi konusunda istenilen suratın yakalanamadığı belirtiliyor.
Son 21 yılda ülkenin dört bir yanında 3,3 milyon konutun dönüşümü sağlanmış olsa da hala riskli olduğu aktarılan 6,5 milyon konutun varlığı bu mevzuya verilmesi gereken değere işaret ediyor.
Uzmanlar, riskli konutlarda oturan vatandaşları binalarını bir an evvel dönüştürmeleri yahut güçlendirmeleri konusunda uyarırken, bu noktada süreçlerin hızlandırılması ve takviye sağlanması davetinde bulunuyor.
“5 milyon konut güçlendirmeyle kurtarılabilir”
Deprem Güçlendirme Derneği (DEGÜDER) Lideri Sinan Türkkan, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Türkiye’nin bulunduğu zelzele nesli ve bölgedeki faal fay sınırlarından bahsederek, her vakit “deprem değil, ihmal öldürür” kelamını söylediklerini, bunun sonucunu da acı deneyimlerle gördüklerini anlattı.
Ülke genelinde 6,5 milyon riskli konuttan bahsedildiğini lisana getiren Türkkan, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Şiddetli bir zelzelede hasar alması beklenen bu konutların 5 milyonu güçlendirmeyle kurtarılabilir. Bu hanelerin İstanbul‘da bulunan 600 bin adetten 150 bini için çabucak harekete geçilmesi gerekiyor. Sarsıntı jenerasyonunda bulunan Türkiye’nin riskli konutlar noktasında beklemeye tahammülü yok. Bir an evvel harekete geçmek gerekiyor. Başta İstanbul olmak üzere bu riskli yapılardan bir an evvel kurtulmamız hayati değerde.”
“Bina boşaltılmadan, süratli ve düşük maliyetle güçlendirilebilir”
Sinan Türkkan, sarsıntılar ve artan maliyetler nedeniyle son yıllarda güçlendirmeye talebin arttığını, yüksek kiraların ise vatandaşları “binayı boşaltmadan güçlendirmeye” yönlendirdiğini söyledi.
Gelişen teknikler sayesinde bina boşaltılmadan ve içinde ömür sürerken yapının güçlendirilebildiğini vurgulayan Türkkan, lakin bunun tüm güçlendirme projelerinde mümkün olmadığını bildirdi.
Türkkan, güçlendirmenin yıkıp tekrar yapmaya nazaran çok daha süratli ve düşük maliyete sahip olduğunu kaydederek, sarsıntıya karşı güçlendirmenin büsbütün bilimsel metotlarla ve uzun süren çalışmalar sonrası belirlenen en ülkü tekniklerle gerçekleştirildiğini, tüm süreçlerin titiz bir formda takip edildiğini anlattı.
Binaların yıkılmasının ve çökmesinin asla mukadderat olmadığını vurgulayan Türkkan, yanlışsız taban, hakikat gereç ve yanlışsız sistemin bir ortaya geldiğinde asla çökme olmayacağının altını çizdi.
“Krediler artırılsın, güçlendirmenin önündeki maniler kaldırılsın”
DEGÜDER Lideri Türkkan, riskli yapıların dönüşümü ve güçlendirilmesi konusunda daha fazla uğraş sarf edilmesi gerektiğini belirterek, şu açıklamalarda bulundu:
“Öncelikle güçlendirme ve kentsel dönüşüm için verilen kamu dayanaklı kredilerde sayılar artırılmalı. Ayrıyeten şu anda bankalardan bu krediyi alma noktasında çok zorluklar yaşanıyor. Güçlendirme ve dönüşüm kredileri gevşetilmeli ve süreçler hızlanmalı. Ayrıyeten daha evvel de açıkladığımız üzere güçlendirmenin önünde birtakım maniler var. Güçlendirme yapmak için belediyeye müracaat ettiğimizde akla hayale gelmeyecek konuların öne sürüldüğünü görüyoruz. Bürokratik mahzurlar bıktırıcı noktada. Kamu kurumları bir an evvel kendi iç tüzüklerini ve yönetmeliklerini düzeltip güçlendirmenin önündeki bürokratik manileri kaldırmalı.”
Türkkan, vatandaşlara, son devirde sıkça görülen ve “merdiven altı” diye tabir edilen güçlendirme firmalarından uzak durmaları ve projeyi uygulayacak şirketi âlâ araştırmaları konusunda davette bulundu.
“Riskli yapılar lakin düşük maliyetlerle güçlendirilerek kurtarılabilir”
İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi’nden Prof. Dr. Ali Hepşen de ülke genelindeki yapıların yaklaşık yüzde 50’sinin 2000 yılı öncesine ilişkin olduğunu belirterek, yapılan açıklamalarda ülke genelinde yaklaşık 6,5 milyon konutun acilen sarsıntıya karşı güçlü hale getirilmesi gerektiğinin belirtildiğini kaydetti.
Depreme karşı binaların emniyetli hale getirilmesi ve mümkün hasarların önüne geçilmesi için vakit kaybetmemek gerektiğine vurgu yapan Hepşen, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Vaktinde kâfi dayanıma sahip bir yapılaşma kelam konusu olmadığı yahut yanlış yapılaşma gerekçesiyle birçok yapının da yıkımını ve yine üretimini tercih ettik. Bilhassa güçlendirme için maliklerin 5’te 4 çoğunluğunun aranması ya da güçlendirmeye yönelik gereç alımlarında KDV oranının yüzde 20 olarak uygulanması üzere zorlayıcı ögeler tekrar gözden geçirilmeli, vatandaş güçlendirmeye teşvik edilmeli. Zira riskli yapıların fakat düşük maliyetlerle güçlendirilerek kurtarılması mümkün. Hepsini yıkıp tekrar yapmaya vaktimizin olmadığını düşünüyorum.”
Hepşen, yıkıp tekrar yapmanın maliyetine işaret ederek, kelam konusu riskli yapıların dönüşümü için cari fiyatlarla yaklaşık 7 trilyon TL civarında bir bütçeye gereksinim olduğunu, bu nedenle bakış açısının farklılaştırılması gerektiğini söyledi.
“Yıllardır değerli bir noktayı göz gerisi etmişiz”
Prof. Dr. Ali Hepşen, “Aslında biz yıllardır kıymetli bir noktayı göz arkası etmişiz. Güçlendirme teknik bir mevzu olmakla birlikte, yıkıp tekrar yapmanın 3’te bir maliyetinde.” diye konuştu.
Güçlendirmenin, kalkınma planlarında ve kentsel dönüşüme ait pek çok raporda da ihmal edildiğini kaydeden Hepşen, “Ya binaların dönüşümü için maliyetine katlanacağız ya da çok daha düşük maliyetle binaları güçlü hale getireceğiz. Bu nedenle düşük maliyetle binaları güçlendirerek sağlam hale getirebiliriz. Vatandaşlarımızın da bahis hakkında daha şuurlu olması, kamunun da bahse gerekli kıymeti vererek güçlendirmeye teşviki sağlaması gerekiyor.” tabirlerini kullandı.
Hepşen, kentsel dönüşüm kapsamında inşa edilecek projelerin, müteahhitlerin yahut hak sahiplerinin isteklerine nazaran değil, ekonomik ve inançlı yapılaşmaya nazaran geliştirilmesi gerektiğini vurguladı.
“Alan bazlı dönüşüm modellemesini hayata geçirmeliyiz”
Türk Dünyası Mimarlar ve Mühendisler Birliği Kentsel Dönüşüm Komitesi Lideri Nihat Şen de riskli yapıların süratlice dönüştürülmesi konusunda herkesin elini taşın altına koyması gerektiğini belirterek, kentsel dönüşüme ait yasanın tekrar düzenlenmesi gerektiğini söyledi.
Kentsel dönüşümü, “bu toplumun öz kıymetleri ile barışık ve birleşik yeni hayat alanlarının oluşturulması” olarak tanımlayan Şen, “Bu nedenle altyapısı ve üstyapısı ile alan bazlı dönüşüm modellemesini önümüzdeki 50-100 yılı gözeten planlama anlayışıyla hayata geçirmeliyiz. Dönüşümü bu biçimde yaptığımızda yol ve otopark sorunu halledilmiş, donatı alanları bulunan, güneş ışığını daha fazla alan, çarpık kentleşmeden uzak bir dönüşüm uygulayabiliriz.” diye konuştu.
Şen, İstanbul’un zelzele tehlikesi açısından dünyanın 10 büyük kentinden birisi olduğunu kaydederek, megakentteki binalarda önemli badireler bulunduğunu, dönüşüm için daha süratli yol almaları gerektiğini kelamlarına ekledi.
