Tarihin en kanlı çarpışmalarından sahne olan Çanakkale Savaşları’nın yaşandığı tarihi Gelibolu Yarımadası’nda 108 yıl evvelki muharebelerin izleri hala canlı şahit üzere varlığını koruyor.
Dünya harp tarihine geçen Çanakkale Savaşları, birçok milletten askerin göğüs göğüse çarpışmasının yanı sıra dev gemilerden yapılan bombardımanlarla bölgede tahminen de asırlar uzunluğu silinmeyecek izler bıraktı.
Gelibolu Yarımadası’nda yapılan çalışmalarda, ortadan bir asırdan fazla mühlet geçmesine karşın savaşın kalıntıları hala gün yüzüne çıkıyor.
Belediye takımlarınca Gelibolu ilçesinde altyapı çalışmalarında bulunan patlamamış top mermilerinin, savaş devrinde bölgenin un muhtaçlığının karşılandığı fabrikaya atılan mühimmat olduğu ortaya çıktı.
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Atatürk ve Çanakkale Savaşlarını Araştırma Merkezi (AÇASAM) Müdürü ve Tarih Kısmı Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Ana Bilim Kolu Dr. Öğr. Üyesi Barış Borlat, AA muhabirine, 18 Mart 1915’te Çanakkale Boğaz Muharebesi bittikten sonra bir ay içinde kara muharebelerinin başladığını söyledi.
Borlat, 20 Nisan’da kara muharebelerinin başlamasıyla Çanakkale Boğazı ve etrafındaki tüm yerleşim alanlarının inançlı bölge olmaktan çıktığını, bilhassa Ege Denizi açıklarından ve Saros Körfezi istikametinden yapılan donanma atışlarının kentin Anadolu yakasından başlamak üzere kıyı bölümündeki tüm kasabaları tehdit ettiğini anlattı.
Bombardımandan Namık Kemal’in mezarı da ziyan gördü
Yarımadadaki Eceabat ve Gelibolu ilçeleri ile köylerinin de o devir tehdit altında olduğunu aktaran Borlat, şunları kaydetti:
“Tüm bölge, İtilaf donanmasının atışları sonrasında vurulabilir hale gelmeye başlıyor. Bunların bize nazaran en kıymetli örneklerini aslında Eceabat’tan görmeye başlıyoruz. 24 Nisan’da Eceabat bombalanmış, 29 Nisan’da yine bombalanmış ve kent yanmaya başlamıştır. Bu durum aslında Gelibolu’nun da başına gelecektir. Gelibolu da bilhassa yaklaşık 14 kilometrelik ara içindeki topçu atışının içinde yer alıyor. İtilaf donanması bu süreçte Bolayır istikametini de bombalamış, burada bulunan Namık Kemal’in mezarı da ziyan görmüştür. Tıpkı biçimde bilhassa biz Gelibolu’nun da bu süreçte ağır olarak bombalanmış olduğunu görüyoruz.”
Gelibolu’da bombalanan un fabrikası
Borlat, Gelibolu için bu bombardımanın birinci olmadığı bilgisini vererek, bölgenin neredeyse kara savaşları başladığından beri topçu atışlarına maruz kaldığını anlattı.
Gelibolu’nun 25 Nisan sonrasında da birçok kere bombalandığını aktaran Borlat, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bunlardan birinde Gelibolu’da bulunan Hilal-i Ahmer Hastanesi hasar görmüş, hastane Gelibolu’dan Tekirdağ’a yani daha inançlı bir alana taşınmıştı. Gelibolu’da bulunan ve bölgenin un gereksinimini karşılayan un fabrikası ve civarında da birçok top atışı yapılmış. Bu atışlar aslında Gelibolu’da bulunan fabrikanın bir müddet sonra işlemez hale gelmesine de tesir etmiştir. Kasım ayındaki bombardıman sonrasında un fabrikası hasar almış, bu nedenle gereksinimi karşılamak emeliyle Anadolu yakasındaki öbür alanlardan bölgeye un sevkiyatı zarurî hale gelmiştir.
Bugün alanda bulunan top mermileri 1915’te yani kara muharebeleri esnasında Saroz istikametinden yapılan topçu atışları sonrasında kentin harap olmasından arta kalanlardandır. Burada bulunan top mermileri un fabrikasının etrafında hala çıkmaya devam ediyor.”
Borlat, ortadan geçen 108 yıla karşın Çanakkale’nin birçok köyünde savaşlardan kalma bombalara rastlandığını belirtti.
Karargah, tarihi çeşme, kuyu ve şehitlik alanları üzere yeni buluntulara ulaşıldığını bildiren Borlat, şöyle konuştu:
“Savaş ve coğrafya aslında burada iç içe geçmiş durumda. Hakikaten bugün bizler hala yaptığımız çalışmalar esnasında Gelibolu Yarımadası’nda gün yüzüne çıkmamış olan savaş izlerini de görmekteyiz. Bugün yarımadadaki köylere gittiğimizde savaşlardan kalan top mermileri, isabet eden mermilerin izleri üzere birçok ögesi görebiliyoruz. Bölgede yaşayan halk, bulduğu savaş kalıntılarını kendi konutlarının inşasında, imalinde kullanmış. Büyük Anafarta yahut Seddülbahir köylerine gittiğinizde hala meskenlerin avlularında bir duvar desteği olarak yahut binaların kat ortalarında bir demir rayını görebilirsiniz.”
